بذر قارچ (اسپان)
یکی از عوامل مهم در تولید و پرورش قارچ ممتاز و در نهایت فروش قارچ کشت بذر قارچ (اسپان) با کیفیت می باشد.
بذر اولیه تولید قارچ میسیلیوم یا اندام رویشی قارچ پرورش یافته روی دانه غلات است که به آن اسپان یا اسپاون نیز گفته می شود.
دانه های استفاده شده در تهیه ی بذر قارچ معمولا دانه ی چاودار، گندم و یا ذرت است.
در ایران بذر قارچ معمولأ روی دانه گندم آماده سازی می شود.
بذر قارچ علاوه بر دانه غلات روی خاک اره و پیم های چوبی نیز پرورش داده می شود.
تولید بذر قارچ یکی از پرسودترین فعاليت ها در زمينه پرورش قارچ است.
استفاده از بذر مرغوب در تولید قارچ ضرورت دارد، لذا لازم است که از مکان های شناخته شده و دقیق اقدام به تهیه بذر قارچ کرد.
بذر قارچ (اسپان)
مراحل و روش تهیه اسپان قارچ
تهیه اسپان در سه مرحله تهیه میسیلیوم، تهیه بذر و تلقیح انجام می گردد.
در ادامه مطلب به توضیح مختصری از سه مرحله تهیه اسپان پرداخته می شود:
1-آماده سازی میسیلیوم در محیط کشت
جهت تهیه اسپان ( بذرقارچ ) ابتدا گونه ای خاص از قارچ که در کشور بازار پسند است و سازگار با اقلیم منطقه باشد انتخاب می گردد.
سپس قطعه ای از بافت قارچ پس از استریل شدن به محیط کشت آگار منتقل می شود.
بعد از آن محیط کشت در داخل انکوباتور با دمای مناسب قرار داده می شود تا شبکه میسیلیومی در سطح ظروف نمایان گردد.
2- آماده سازی ماده ی زمینه ای اسپان
برای تهیه اسپان یا بذر قارچ معمولا به یک ماده زمینه ای مناسب نیاز است که معمولأ از دانه گندم (و یا ارزن و چاودار) استفاده می شود.
دانه های انتخاب شده برای ماده زمینه ای باید در آب قرار داده شود تا دانه ها خیس بخورد و سپس جوشانده شود (به مدت 20 دقیقه) تا آلودگی های احتمالی آن از بین ببرد.
پس از جوشاندن، دانه ها روی توری قرار داده می شود تا دمای آن کاهش یابد و آّب اضافه خارج گردد.
در این مرحله برای تنظیم اسیدته ( بین 6/5 تا 7/2) و جلوگیری از لزج شدن دانه ها مقداری سولفات کلسیم هیدراته (گچ) به دانه ها اضافه می شود.
پس از این مرحله دانه ها به وسیله ی اتوکلاو گند زدایی می شود و دانه ها در محیطی استریل قرار داده می شود تا دمای آن به 25 تا 30 درجه سانتی گراد برسد.
3-مرحله ی تلقیح اسپان
برای تلقیح حدود یک سانتی متر از کشت بافت استریل شده به ظروف حاوی دانه ها منتقل می شود.
پس از تلقیح ظروف به مدت دو هفته در دمای 23 درجه انکوبه می شوند تا میسیلیوم ها به اندازه کافی رشد کنند.
ویژگی های اسپان قارچ با کیفیت
1- میسیلیوم باید اطراف تمام دانه ها را به طور کامل بپوشاند و بذر قارچ کاملا سفید باشد رنگ قهوه ای بذر نشان دهنده کهنگی بذر می باشد.
2- بذر قارچ باید عاری از هر گونه کپک باشد و لکه ی رنگی باشد.
3- توده اسپان نباید بوی نامطبوع و ترشیدگی داشته باشد.
شرایط نگهداری بذر یا اسپان قارچ
1- اسپان باید به دور از نور خورشید و در محیط با حداقل نور نگهداری شود.
2- دمای مناسب برای بذر حدود 10 تا 11 سانتی گراد در سرد خانه یا یخچال است.
3- بذرها باید در محیط عاری از عوامل بیماری زا و آفات نگهداری شود.
4- بذر قارچ باید تا حدود 3 ماه پس از تولید استفاده شود پس از گذشت این زمان قدرت باروری بذر کاهش می یابد.